Strona główna

Detale Architektoniczne Tarnowa

Mapa przedstawia trasę detalami architektonicznymi Tarnowa rozpoczynającą się przy budynku Dworca PKP, z myślą o osobach podróżujących i odwiedzających Tarnów. Podział kolorystyczny umożliwia przejście trasy wybranymi detalami – ceramiką, mozaiką, detalami kamiennymi etc. Większość detali znajduje się w okolicy tarnowskiego Rynku, a odległości pomiędzy nimi pozwalają na przejście trasy spacerem. W okolicy detali znajdują się trzy oddziały Biura Wystaw Artystycznych.

Bezpłatne egzemplarze dostępne w Pałacyku Strzeleckim ul. Słowackiego 1, oddziale BWA na Dworcu PKP w Tarnowie oraz w MCA ul. Wałowa 25. w godzinach otwarcia galerii.

Przełom XIX i XX wieku, a po I wojnie światowej dwudziestolecie międzywojenne zaowocowały w Tarnowie potężnym rozwojem budownictwa, czego efektem było powstanie nowoczesnej infrastruktury architektonicznej miasta. Wznoszono budynki użyteczności publicznej, a przede wszystkim nowoczesne kamienice, wyraz zasobności finansowej mieszkańców. Projektowane były przez znamienitych architektów jak Janusz Rypuszyński, Adolf Juliusz Stapf, Szczęsny Zaremba, Franciszek Hackbeil starszy, Franciszek Hackbeil młodszy, Maurycy Eichhorn i budowane przez sprawnych budowniczych jak Michał Mikoś, Jan Müller, Edward Okoń. W estetyce początkowo przeważał historyzm, w różnych jego przejawach: w stylu neorenesansowym, neobarokowym czy eklektycznej mieszance różnych stylów ustępujący w pierwszych latach XX wieku secesji i modernizmowi wiedeńskiemu. Fasady pokryły się fantazyjną kamieniarką; bramy, poręcze, balkony rozkwitły plątaniną roślinnych wici. Na elewacjach pojawiły się symbole patriotyczne i te związane z upodobaniami właścicieli. Powojenny modernizm zwrócił się ku geometrycznemu uporządkowaniu, stylowi „narodowemu” i Art déco.
Dziś wszystkie te elementy narażone są na powolne zanikanie. Są systematycznie skuwane, niszczone, upraszczane. Z roku na rok pozbywamy się bogactwa architektonicznego dziedzictwa, jakie pozostawiły nam pokolenia dawnych tarnowian. Niniejsza publikacja służy zachowaniu w pamięci, w słowie pisanym i fotografii, najciekawszych przejawów historycznych dekoracji ceramicznych, metaloplastycznych, snycerki, sztukaterii tego czasu i jest głosem w dyskusji nad ich ochroną. Pamiętajmy, że to autorski wybór i nie prezentuje pełnej obfitości ornamentyki architektonicznej miasta.

Przejdźmy szlakiem 40. wybranych, najbardziej reprezentatywnych przykładów rzemiosła budowlanego i poznajmy urok dawnego Tarnowa zwracając baczną uwagę także na inne detale nieujęte w naszej publikacji. Każdy dział prezentuje elementy ułożone chronologicznie, zgodnie z datą powstania, natomiast mapa załączona na końcu publikacji tworzy szlak rozpoczynający się przed budynkiem tarnowskiego Dworca PKP, z myślą o osobach odwiedzających Tarnów po raz pierwszy.
Agnieszka Partridge

Agnieszka Partridge – dr nauk technicznych Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, publicystka, historyczka sztuki. Członkini stowarzyszeń twórczych: PKN ICOMOS, Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszenia Filmowców Polskich, Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Autorka książek, m.in.: „Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914–1918 w Małopolsce” (z fotografikiem Rafałem Korzeniowskim), opracowania historii wsi małopolskiej w wieku XX: „Pleśna, jakiej już nie ma. Historie w fotografiach” i monografii poświęconej ceramice architektonicznej XIX i XX w. „Potęga ornamentu”. Jej kolekcja ceramiki architektonicznej była prezentowana w formie wystawy „Wzory w kwadracie zamknięte – ceramiczne zdobienia wnętrz z przełomu XIX i XX w.” w Muzeum Okręgowym w Tarnowie (2021-2022).

*Ta publikacja jest bezpłatna, bo zależy nam na szerokiej promocji tarnowskiej architektury.
Przygotowanie 1 egz. tej mapy kosztuje 15 zł. Jeśli podoba Ci się to, co robimy, możesz wesprzeć nasze działania wpłacając darowizną dowolną kwotę na nasze konto (65 1020 4955 0000 7602 0175 6949, tytułem: „Darowizna na cele statutowe”) lub osobiście w głównej siedzibie BWA, w Pałacyku w Parku Strzeleckim (ul. Słowackiego 1).
Dziękujemy!